Αγαπητέ Λακεδαιμονιε
Ισως,αλλά εδώ μπαίνει ένα άλλο μεγαλο ζήτημα΄η ελληνικότητα ή όχι του Βυζαντίου(ρωμιοί και τέτοια).Επίσης μπορείς να βρείς στοιχεία στην εποχή μας από πολύ απλά πράγματα τύπου ούνα φάτσα ούνα ράτσα,ιδιοσυγκρασία εμφάνιση Ιταλών και Ελλήνων
Έχεις καθε δικιο να μπερδεύεσαι.
Πρώτα πρωτα τα "ουνα φατσα ουνα ρατσα" κλπ αφορουν τους Ιταλούς της κατω Ιταλίας και εν μερει της Σικελίας όπου οντως υπάρχει πληθυσμός με ελληνικές ρίζες, και όχι την Βορεια Ιταλία που κατοικείται από ανθρώπους κυρίως γερμανικής και κελτικης καταγωγής .
Ακόμη και στην κάτω Ιταλία όμως τα πράγματα εχουν ανακατευτεί γιά τα καλά. Αρκει να σκεφτεί κανείς πως στήθηκαν εκεί Νορμανδικά βασίλεια που κράτησαν πολυυυ καιρό.
Για το Βυζαντιο τι να πει κανεις; Από που να αρχίσει και που να τελειώσει.
Κατ` αρχάς μέχρι το 1453 δεν υπήρξε ποτέ ο όρος Βυζαντινή αυτοκρατορία! Ο όρος επινοήθηκε από ιστορικούς του 18ου- 19ου αιώνα που θέλησαν να ξεχωρίσουν τη Δυτική από την Ανατολική Ρωμαικη αυτοκρατορία.
Οι ίδιοι οι Βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν γιά τον εαυτό τους τον όρο Ρωμαίοι.
Ο Βυζαντινός αυτοκράτωρ ονομαζε εαυτόν "αυτοκράτορα Ρωμαίων".
Το "Ρωμιός " προέκυψε αργότερα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ως παραφθορά του Ρωμαίος και ίσως / μάλλον με υποτιμιτική έννοια.
Στις πρώτες δυό περιόδους του το Βυζαντιο υπήρξε Ρωμαικό και εχθρικό προς κάθε τι ελληνικό , κι ας υιοθέτησε την ελληνική γλώσσα.
Αλλά με το καιρό , άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια άλωσης του Βυζαντινού πνευματος από το ελληνικό.
Τον 11ο αι. μ.Χ. , στην "Αλεξιάδα" της η Άννα Κομνηνή , κάνει αναφορές στον Περικλή και σε άλλες στιγμές της αρχαίας Ελλάδας, δίνοντας τα πρώτα σημάδια για τη μεγάλη στροφή που θα ακολουθούσε στη Βυζαντινή Ιστορία.
Το 1204 η Κωνσταντινούπολη πέφτει στα χέρια των Σταυροφόρων της Δ' Σταυροφορίας. Οι οποίοι (καλούμενοι και Φράγκοι και Λατίνοι στα μεσαιωνικά κείμενα) καταλαμβάνουν - εκτος της Πολης - και μεγάλα κομματια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, αλλά όχι όλοκληρη την αυτοκρατορία.
Τρια τμήματα του Βυζαντινού κόσμου μένουν όρθια και πολεμάνε με λύσσα τον Φράγκο κατακτητή, μετασχηματιζόμενα σε ανέξαρτητα κράτη. Ένα είναι της Νίκαιας στη Μ. Ασια , ένα στη Τραπεζούντα του Πόντου και ένα στην Ηπειρο.
Τελικά η Νίκαια καταφερνει να ξαναπάρει πίσω την Κωνσταντινούπολη το 1261.
Κάτι όμως έχει αλλάξει στο μεταξύ.
Το ισχυρό σοκ που υπέστη ο Βυζαντινός κόσμος , τον αναγκασε να στραφει σε ρίζες πανισχυρα γαντζωμένες στα χώματα που βρέχονταν απ` το Αιγαίο. Τον αναγκασαν να σκύψει πάνω απ` την πολιτιστική/ εθνική κληρονομιά της γλώσσας του. Τον ανάγκασαν να δεχτεί πως η Ρωμαική του ταυτότητα είχε από καιρό ξεφτίσει και στη θέση της πρόβαλλε η ελληνική, όσο κι αν ακόμη γιά λόγους τύπων η άρχουσα τάξη εξακολουθούσε να μην αποποιείται τον τίτλο του Ρωμαιου άρχοντα.
Το 1204 θεωρείται η αρχή του νέου Ελληνισμού , και νομίζω η επιστολή Βατάτζη προς τον πάπα είναι η πρώτη έγγραφη αναφορά Βυζαντινού αυτοκράτορα στην ελληνική του καταγωγή.
Αλλά περί Βατάτζη και της άγνωστης αλλά σπουδαιότατης επιστολής νομίζω είναι καλύτερο να γίνω πιό αναλυτικός :
To 1204 , ενώ οι Φράγκοι επέλαυναν στους φλεγόμενους δρόμους της Πόλης, εκλέχτηκε απ` το λαό αυτοκράτωρ ο Θεόδωρος Λάσκαρις.
Ο νέος αυτοκρατωρ διέφυγε στη Βιθυνία όπου συνέχισε τον πόλεμο με τους Φράγκους ενώ παράλληλα δημιουργούσε το κράτος της Νικαιας. Όταν μετά από μιά επιτυχημένη βασιλεία πέθανε , τον θρόνο παρέλαβε σύμφωνα με την επιθυμία του ο άντρας της κορης του , ο Ιωάννης Δούκας Βατάτζης, ένας από τους πιό άξιους βασιλιάδες της Ιστορίας κατα την γνώμη μου.
Η επιστολή του Βατάτζη που παραθετω είναι απάντηση σε επιστολή του πάπα με την οποία ζητούσε να μην ενεργεί ο στρατός της Νίκαιας εχθρικά προς τον Φράγκο βασιλιά της Κωνσταντινούπολης.
Απολαύστε την :
-------------------------------------------------------
Αντώνιος Μηλιαράκης , Ιστορία του Βασιλείου της Νίκαιας και του Δεσποτάτου της Ηπείρου (1204-1261 ), Leipzig 1898, Ανατύπωση από Διονύσιο Νότη Καραβιά και Ευάγγελο Κωνσταντίνου Λάζο έγραψε:
Επιστολή Ιωάννη Βατάτση προς τον Πάπα Γρηγόριο Θ’ .
“Ιωάννης εν Χριστώ τω Θεώ πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ Ρωμαίων ο Δούκας , τω αγιωτάτω πάπα της πρεσβυτέρας Ρώμης Γρηγορίω σωτηρίας και ευχών αίτησιν .
Οι αποσταλέντες παρά της σης αγιότητος κομισταί του γράμματος τούτου διετείνοντο ότι είναι της σης αγιότητος , αλλ` η βασιλεία μου αναγνούσα τα γεγραμμένα , δεν ηθέλησε να πιστεύσει ότι είναι σον , αλλ` ανθρώπου ζώντος εν εσχάτη απονοία , έχοντος δε τη ψυχήν πλήρη τύφου και αυθαδείας , διότι πώς να μη υπολάβωμεν τοιούτον τον γράψαντα , απευθυνόμενον εις την βασιλείαν μου , ως ένα των ανωνύμων και αδόξων και αφανών , μη διδαχθέντα εκ της πείρας περί του μεγέθους της αρχής ημών και της δυνάμεως ;
Δεν είχομεν χρείαν σοφίας ίνα διαγνώσωμεν τις και ποίος είναι ο σος θρόνος .Εάν έκειτο επί των νεφελών ή μετέωρός που , ίσως υπήρχεν ανάγκη σοφίας μετεωρολογικής προς ανεύρεσίν του , αλλ` επειδή είνε εστηριγμένος επί της γης , και ουδόλως διαφέρει των λοιπών θρόνων , η τούτου γνώσις πρόχειρος είνε τοις πάσι .
Και ότι μεν από του ημετέρου γένους η σοφία και το εκ ταύτης αγαθόν ήνθησε και εις άλλους διεδόθη , καλώς είρηται .Πως όμως ηγνοήθη ή και μη αγνοηθέν , πως εσιγήθη , ότι μετά της σοφίας είναι προσκεκληρωμένη εις το γένος ημών παρά του μεγάλου Κωνσταντίνου και η βασιλεία ;
Τις αγνοεί ότι και ο κλήρος της διαδοχής εκείνου εις το ημέτερον διέβη γένος, και ότι ημείς είμεθα οι τούτου κληρονόμοι και διάδοχοι ;
Έπειτα συ απαιτείς να μη αγνοήσωμεν τον σον θρόνον και τα τούτου προνόμια , αλλά και ημείς έχομεν να ανταπαιτήσωμεν όπως διαβλέψης και γνωρίσεις τα δικαιώματα ημών επί της αρχής και του κράτους της Κωνσταντινουπόλεως , όπερ από του Μεγάλου Κωνσταντίνου επί χιλιετηρίδα παραταθέν ,έφθασεν άχρις ημών .Οι γενάρχαι της βασιλείας μου , οι από του γένους των Δουκών και Κομνηνών, ίνα μη τους άλλους λέγω , τους από γενών Ελληνικών άρξαντας (1) επί πολλάς εκατοστύας ετών την αρχήν κατέσχον της Κωνσταντινουπόλεως , ούς και η της Ρώμης εκκλησία και οι ιεράρχαι προσηγόρευον Ρωμαίων αυτοκράτορας .Πως λοιπόν ημείς φαινόμεθα σοι ότι ουδαμού άρχομεν και βασιλεύομεν , εχειροτονήθη δε παρά σου ο Ιωάννης εκ Βριέννης (Πρετούνας ) ; Τίνος δίκαιον επρυτάνευσενεν τη περιστάσει ταύτη ; Πως η ση τιμία κεφαλή επαινεί την άδικον και πλεονεκτικήν γνώμη , και την ληστρικήν και μιαιφόνον κατάσχεσιν υπό των Λατίνων της Κωνσταντινουπόλεως εν μοίρα τίθεται δικαίου ;
Ημείς βιασθέντες μετεκινήθημεν του τόπου , αλλά δεν παραιτούμεθα τα δικαιώματα ημών επί της αρχής και του κράτους της Κωνσταντινουπόλεως. Ο βασιλεύς άρχει και κρατεί έθνους και λαού και πλήθους , ουχί λίθων τε και ξύλων , άτινα αποτελούσι τα τείχη και τα πυργώματα .
Το γράμμα σου περιείχε και τούτο ότι κήρυκες της σης τιμιότητος το του σταυρού διήγγειλαν κήρυγμα εις όλον τον κόσμον , και ότι πλήθος ανδρών πολεμιστών έσπευσεν εις εκδίκησιν της Αγίας Γης. Τούτο μαθόντες εχάρημεν και ελπίδων μέστοί γεγόναμεν ότι ούτοι οι εκδικηταί των αγίων τόπων ήθελον αρχίσει την εκδικίαν από της ημετέρας πατρίδος , και ότι ήθελον τιμωρήσει τους αιχμαλωτιστάς αυτής , ως βεβηλώσαντας αγίους οίκους ,ως ενυβρίσαντας θεία σκεύη , και πάσαν ανοσιουργίαν διαπράξαντας κατά χριστιανών . Επειδή όμως το γράμμα ωνόμαζε βασιλέα τον Ιωάννην Βριέννιον της Κωνσταντινουπόλεως και φίλον υιόν της σης τιμιότητος , αλλ` όστις προ πολλού απεβίωσε (2) , και προς βοήθειαν τούτου εστέλλοντο οι νέοι σταυροφόροι , εγελώμεν αναλογιζόμενοι την των αγίων τόπων ειρωνείαν και τα κατά του σταυρού παίγνια .
Επειδή δε η ση τιμιότης διά του γράμματος παρακινεί να μη παρενοχλώμεν τον σον φίλον και υιόν Ιωάννην Βριέννιον , καθιστώμεν γνωστόν εις την σην τιμιότητα ότι δεν γνωρίζομεν που γης ή θαλάσσης είνε η επικράτεια αυτού του Ιωάννου .Εάν δε περί Κωνσταντινουπόλεως είνε ο λόγος ,
δήλον καθιστώμεν και τη ση αγιότητι και πάσι τοις χριστιανοίς ,
ως ουδέποτε παυσόμεθα μαχόμενοι και πολεμούντες τοις κατέχουσι την Κωνσταντινούπολιν . Ή γαρ αν αδικοίημεν και φύσεως νόμους και πατρίδος θεσμούς , και πατέρων τάφους , και τεμένη θεία και ιερά , ει μη εκ πάσης της ισχύος τούτων ένεκα διαγωνισόμεθα . (3)
Εάν δε τις διά τούτο αγανακτή και δυσχεραίνη και οπλίζεται καθ` ημών , έχομεν πως κατά τούτου να αμυνθώμεν , πρώτον μεν διά της βοηθείας του Θεού , έπειτα δε διά των υπαρχόντων και παρ` ημίν αρμάτων και ίππων και πλήθους ανδρών μαχίμων και πολεμιστών , οίτινες πολλάκις επολέμησαν τους σταυροφόρους .Συ δε , ως Χριστού μιμητής , και του των Αποστόλων κορυφαίου διάδοχος , και γνώσιν έχων θείων τε νομίμων ,και των κατ` ανθρώπους θεσμών , θα επαινέσης ημάς υπερμαχούντας της πατρίδος και της εγγενούς αυτή ελευθερίας .
Και ταύτα μεν θα συμβώσι κατά το δοκούν τω Θεώ . Η δε βασιλεία μου πάνυ ορέγεται και ποθεί να διασώση το προς την αγίαν της Ρώμης εκκλησίαν προσήκον σέβας , και να τιμά τον θρόνον του κορυφαίου των αποστόλων Πέτρου , και εις την σην αγιότητα να έχη σχέσιν και τάξιν υιού , και να κάμνη όσα εις τιμήν και θεραπείαν αφορώσιν αυτής , μόνον εάν και η ση αγιότης μη παρίδη τα δικαιώματα της ημετέρας βασιλείας , και μη γράφη προς ημάς αφερεπόνως και ιδιωτικώς .Όπως δε διακείμεθα εν ειρήνη προς την σην αγιότητα , την του γράμματος απαιδευσίαν αλύπως υπεδέχθημεν και προς τους κομιστάς αυτού ηπίως προσηνέχθημεν .”
1) Το 1204 θεωρείται ως η αφετηρία γέννησης του νέου Ελληνισμού ( Βλ . Ιστορία του νέου Ελληνισμού , Α. Βακαλόπουλος ).
2) Η επιστολή του Πάπα προς τον Βατάτση γράφτηκε ενώ ο Λατίνος αυτοκράτορας Ιωάννης Βρυένιος ήταν ζωντανός , αλλά έφτασε στην Νίκαια μετά τον θάνατο του Βρυέννιου που πέθανε στις 23 Μαρτίου 1237 .
(3) Οι υπογραμμίσεις δικές μου.
Χαρακτηριστικό της "ποιότητας" του Βατάτζη, είναι ότι μετά το θάνατό του ο λαός του τον αγιοποίησε.
Αυθόρμητα, χωρίς κανείς να τους υποχρεώσει, έχτισαν εκκλησιές στο όνομα του αγίου Ιωάννη (Δούκα Βατάτζη), του ελεήμονα